نوع مقاله : اکتشافی

نویسندگان

• مجید مختاریان پور ¹
• محمدحسین حاجی آبادی ²
• علی‌اصغر پورعزت ³

¹ استادیار گروه خط‌مشی‌گذاری و اداره امور عمومی، دانشکدگان مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران

² گروه خط‌مشی‌گذاری و اداره امور عمومی، دانشکدگان مدیریت، دانشگاه تهران، تهران ، ایران

³ استاد گروه خط‌مشی‌گذاری و اداره امور عمومی، دانشکدگان مدیریت، دانشگاه تهران، تهران ، ایران

چکیده

برنامه‌های توسعه موتورمحرک و پیشرفت بسیاری از کشورها بوده است اما شواهد و بررسی ها در طول بیش از هفت دهه طراحی و اجرای برنامه های توسعه و عمرانی در ایران نشان می دهد سهم شکست‌ها بسیار بیشتر از موفقیت‌ها بوده است این برنامه‌ها اغلب فاقد سیستم ارزیابی دقیق و جامع هستند که بتواند به‌طور مؤثر میزان تحقق اهداف و اثربخشی آن‌ها را مورد بررسی قرار دهد. فقدان سیستمی هماهنگ و یکپارچه موجب می‌شود که نتایج و دستاوردهای آن‌ها به‌طور شفاف و مستند قابل ارزیابی نباشد و از این رو تصمیم‌گیری‌های آتی برای بهبود با چالش‌های زیادی روبه‌رو گردد. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف تدوین مؤلفه‌های سیستم ارزیابی برنامه‌های توسعه جمهوری اسلامی ایران انجام شده است و به دنبال پاسخ به این مسأله است که چگونه می‌توان مؤلفه‌های مؤثر و شاخص‌های مناسب برای ارزیابی برنامه‌های توسعه کشور را شناسایی و تدوین کرد تا این برنامه‌ها به‌طور کارآمد و هدفمند به اهداف کلان کشور نزدیک‌تر شوند. به منظور دستیابی به این هدف، روند پژوهش های صورت گرفته از سال 1976تا اوایل سال 2025 با استفاده از تحلیل کتاب سنجی و با کمک نرم افزار وس ویور مورد سنجش قرار گرفت. در این پژوهش، شاخص‌های ارزیابی برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مورد تحلیل قرار گرفت و در چهار خوشۀ شفافیت و حکمرانی خوب (شامل شفافسازی، نظارت مستقل، شفافیت دولت مردان، جلوگیری از فساد و ناکارآمدی‏ها)، تحلیل و فناوری (تحلیل داده‏محور، نقش فناوری، داده کاوی، شبیه‏سازی و سامانه‏های آنلاین)، مشارکت و جامعه مدنی (نقش مردم، اجماع جامعه، مطالبه‌گری عمومی، نظارت مشارکتی) و ارزیابی وخط‌مشی‌گذاری (برنامه‌ریزی دقیق، سیاست‌های بالادستی، فرآیند سیستماتیک ارزیابی، تدوین گزارش‌های تلفیقی) خوشه‏بندی شد.

کلیدواژه‌ها

• ارزیابی برنامه های توسعه؛ توسعه اقتصادی
• توسعه اجتماعی؛ توسعه فرهنگی؛ متن کاوی

موضوعات

• سایر

عنوان مقاله [English]

Formulation of the Components of the Evaluation System for the Development Programs of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

• Majid Mokhtarianpour ¹
• Mohamadhossein Hajiabadi ²
• Aliasghar pourezzat ³

¹ Assistant Professor, Department of Policy Making and Administration, College of Management, University of Tehran, Tehran, Iran

² Department of Public Policy and Public Administration, Faculty of Management, University of Tehran, Tehran, Iran

³ Professor, Department of Public Policy and Public Administration, Faculty of Management, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

Development programs are widely regarded as engines of progress across nations; however, Iran’s experience over more than seven decades reveals that failures in implementation have far outweighed successes. A central challenge lies in the absence of a systematic and comprehensive evaluation framework capable of assessing both goal attainment and program effectiveness. Without a coordinated and transparent system, the results and impacts of development initiatives remain undocumented, hindering evidence-based decision-making for future economic, social, and cultural reforms.

This study was conducted with the aim of identifying and formulating the core components of an evaluation system for Iran’s development programs. The research addresses the critical question of how effective elements and appropriate indicators can be designed to ensure that such programs operate more efficiently and are better aligned with the country’s strategic objectives.

To achieve this aim, the study employed bibliometric analysis of research published between 1976 and early 2025, using VOSviewer software. The analysis categorized evaluation indicators into four major clusters: (1) transparency and good governance (including disclosure, independent oversight, governmental accountability, and anti-corruption measures); (2) analysis and technology (data-driven assessment, technological innovation, data mining, simulation, and online platforms); (3) participation and civil society (public involvement, social consensus, civic demands, and participatory monitoring); and (4) evaluation and policy-making (rigorous planning, alignment with higher-level policies, systematic evaluation processes, and integrative reporting).

The findings highlight the necessity of a structured evaluation system that strengthens accountability, enhances evidence-based governance, and brings development programs closer to achieving Iran’s long-term national goals.

کلیدواژه‌ها [English]

• Development program evaluation
• Economic development
• Social development
• Cultural development
• Text mining